Pianostemmer, (assistent) pianotechnicus of pianobouwer...

Veel mooie titels, drie echte beroepen!

In de wereld van piano’s kom je allerlei indrukwekkende functietitels tegen:  "Gecertificeerde Steinway technicus", "Gecertificeerd Europiano technicus", "Certified Europiano Technician", "Concerttechnicus", "Concertstemmer", "Certified Piano Tuner" (CPT), "Gecertificeerd pianostemmer", "Certified Piano Technician" (CPT), Steinway Artist Technician, "Piano- en vleugeltaxateur", "Specialistisch pianotechnicus", "Senior Steinway technicus", en noem maar op. Klinkt indrukwekkend, maar in de praktijk vallen vrijwel al deze titels onder drie hoofdcategorieën:

1. Pianostemmer – richt zich puur op het stemmen van de piano.
2. (Assistent) Pianotechnicus – voert ook klein technisch onderhoud en reparaties uit.
3. Pianobouwer – heeft de hoogste graad van expertise, met kennis van constructie, restauratie, regulatie, intonatie en vaak ook taxatie.

De verschillen tussen de certificeringen leggen wij in de FAQ op een andere pagina uit. Maar weet: welke naam er ook op het visitekaartje staat, uiteindelijk draait het om vakmanschap

Veel van de extra titels zijn bedoeld om vertrouwen te wekken bij de klant – soms oprecht verdiend, soms vooral marketing. Echte vakkennis en ervaring zitten echter niet in een titel, maar in wat iemand in de praktijk kan laten zien.

Het vak pianotechniek en pianostemmen zijn deelvakken binnen het bredere vakgebied van pianobouw. Een pianostemmer, (assistent) pianotechnicus en pianobouwer zijn dan ook drie verschillende beroepen binnen de pianowereld en hebben verschillende verantwoordelijkheden en expertisegebieden. Op deze pagina geven wij een overzicht (oplopend in expertise).

Assistent pianotechnicus

Alhoewel de term assistent-pianotechnicus op het internet nog rondgaat, wordt dit begrip niet meer actief gehanteerd. Het betreft stagiaires van het HMCollege in Amsterdam die een aantal weken per jaar stage lopen. Hij of zij kunnen nog niet zelfstandig werken en geen piano's stemmen maar assisteren tijdens hun stage de pianotechnici.

Pianostemmer

Iemand die piano's stemt. Dit betekent dat hun belangrijkste taak is om de snarenspanning van de piano aan te passen om ervoor te zorgen dat de tonen de juiste toonhoogte hebben en in harmonie klinken.

Het beroep van pianostemmer is in Nederland niet beschermd, wat betekent dat er geen wettelijke vereisten zijn om in dit vak te werken. Iedereen kan in principe zichzelf een pianostemmer noemen en proberen piano's te stemmen zonder speciale verworven kennis van pianotechniek of pianoconstructie.

Certified Piano Tuner

Dit is een pianostemmer die getest is op zijn vakbekwaamheid ten aanzien van pianostemmen. Normaliter zijn dit voormalige leerlingen van een officiële pianostem- of pianotechniekopleiding. Nederlandse of Belgische pianostemmers die geen erkende opleiding hebben gevolgd kunnen in Nederland lid worden van de VvPN en daar een stemtest afleggen om als VvPN-lid een bepaald niveau aan te tonen. In Frankrijk is een stemtest beschikbaar binnen de ITEMM (L'école des métiers de la musique). In Duitsland wordt een stemtest afgenomen aan de OWS (Oscar-Walcker-Schule). Bij landen zonder overheidsopleiding zoals bijvoorbeeld Italië en Spanje kan een stemtest worden gedaan aan de OWS-school. De ervaring leert dat mensen die ergens een kortdurende cursus van minder dan een jaar hebben gevolgd, niet voor een stemexamen slagen. 

Pianotechnicus

Net als voor het beroep pianostemmer geldt, dat iedereen zich pianotechnicus mag noemen zonder het behalen van certificeringen als pianotechnicus.

Een pianotechnicus heeft een bredere reeks verantwoordelijkheden dan een pianostemmer. Ze zijn verantwoordelijk voor het onderhoud, de reparatie en de algehele technische staat van een piano. Dit omvat het stemmen van de piano, maar ook het uitvoeren van kleine reparaties, het vervangen van onderdelen, het optimaliseren van de mechanische actie en het oplossen van problemen met het instrument. Voor diepgaande revisies, waarbij ingrijpende constructieve aanpassingen worden gedaan, is gespecialiseerde kennis vereist. Afhankelijk van de ervaring en opleiding van de pianotechnicus kan dit variëren. In de praktijk werken technici bij complexe revisies vaak samen met zeer ervaren pianotechnici of pianobouwers, zowel in Nederland als internationaal.

In Nederland hebben we een driejarige opleiding tot pianotechnicus aan het Hout- en Meubelerings College (HMC) in Amsterdam. Tijdens de opleiding lopen studenten enkele korte stages van in totaal ruim een half jaar waarin ze praktijkervaring opdoen bij leerbedrijven en onder begeleiding technische werkzaamheden uitvoeren maar zij worden nog niet op pad gestuurd om bij klanten piano's te stemmen. 

Er bestaat in Nederland geen deeltijdopleiding. Volwassenen die dit beroep serieus willen leren, zijn aangewezen op het buitenland of losse cursussen. Met het oog hierop zijn er steeds meer bedrijven die hun werknemers intern opleiden en naar hun eigen maatstaven tot pianotechnicus (bij)scholen. 

Pianobouwer

Pianobouwers zijn gespecialiseerd in het bouwen en repareren van klavierinstrumenten, zoals klavecimbels, orgels en andere toetsinstrumenten. Zij hebben expertise in houtbewerking, mechanica en de constructie van klavierinstrumenten.

De beste mogelijkheid om het vak van muziekinstrumentenbouwer, specifiek pianobouwer, goed te leren is in een fabriek. Pianobouwers volgen een opleidingen in pianobouw, houtbewerking en andere relevante ambachtelijke vaardigheden. Dit omvat ongeveer vier jaar praktijk training. 

In Nederland is helaas geen opleiding tot pianobouwer net zoals er hier ook geen opleiding tot orgel- , of blaasinstrumentenbouwer is.  In Duitsland zijn nog een aantal pianofabrieken; daar volgt een pianobouwer een formele 3,5 jarige tot 4-jarige duale praktijkopleiding waarbij fulltime in een pianofabriek wordt gewerkt en alle productiestappen van het bouwen van een piano worden doorlopen onder leiding van een "Meister" pianobouwer. Aanvullend wordt een aantal maanden op MBO-niveau theorie- en praktijkonderwijs gegeven. 

Meister pianobouwer

In Duitsland bestaat er een gestructureerd systeem van beroepsonderwijs en certificering voor ambachten, waaronder het beroep van klavierbauer (pianobouwer). Binnen dit systeem zijn er verschillende niveaus van bekwaamheid en certificering, te weten een gezel en een meester pianobouwer. Nederland had in de middeleeuwen ook een soortgelijk systeem als het Duitse "Meister-Gesellen"-systeem. Dit systeem werd in Nederland aangeduid als het "gilde-systeem". Dit gilde-systeem werd eind van de 18e eeuw afgeschaft. 
Let op! In Nederland hebben wij géén Meester-Gezel-systeem. Toch zijn er pianostemmers en pianotechnici die zich ten onrechte meester of gezel noemen! 

• Gezel pianobouwer
  Een "Geselle Klavierbauer" is een term die verwijst naar een getrainde pianobouwer met een bepaald niveau van vakbekwaamheid. Om de titel van "Geselle" te bereiken, voltooit een leerling in Duitsland een formele beroepsopleiding als pianobouwer, die meestal drie en een half tot vier jaar duurt. Na het afronden van de opleiding krijgt de leerling de titel "Geselle," wat aangeeft dat hij of zij een bepaald niveau van vaardigheid en ervaring heeft bereikt. Ze kunnen zelfstandig werken aan eenvoudigere klavierinstrumenten en onder begeleiding werken aan complexere projecten.
  
  
• Meester pianobouwer
  "Klavierbaumeisters" hebben na de opleiding tot "Geselle Klavierbauer" een aanvullende opleiding gevolgd. Ze zijn gekwalificeerd om complexe klavierinstrumenten te bouwen en te restaureren. Ze hebben een diepgaand begrip van de ambachtelijke en technische aspecten van hun werk, een hogere mate van expertise en zijn bevoegd om meer complexe projecten aan te pakken en om het werk van (gezel) pianobouwers te begeleiden en te leiden.

Om serieus in het vak werkzaam te kunnen zijn en kwaliteit te leveren, is minimaal 3 jaar praktijkervaring vereist met dagelijkse training aan een veelvoud van verschillende instrumenten.

Wil je ook graag met piano's werken en je (om)scholen?

Klik hier voor meer informatie over de opleiding tot pianostemmer.

Ben je geïnteresseerd en wil je ook het vak in? Wij geven ook workshops, kijk voor meer informatie op onze webpagina "Workshops". Interesse voor een ander soort workshop? Bel ons vrijblijvend op, dan bespreken wij de mogelijkheden!