Pianoklank aanpassen (intoneren)
Als we spreken over het aanpassen van de klank of het geluid van de piano gaat het over intoneren. Een pianostemmer of pianotechnicus stemt de piano en weet wellicht iets van intoneren maar kan de piano niet volledig intoneren. Dit werk wordt gedaan door een intoneur.
Intoneren
Het geluidsontwerp van de piano wordt op de tekentafel door de pianobouwer bepaald. Elke fabrikant heeft zijn eigen voorkeuren voor een bepaalde klank en kiest op basis daarvan de bijbehorende constructievorm en snaarontwerp (mensuur). Zo heeft een Yamaha een duidelijk andere klank dan een Bösendorfer. Deze klankgegevens staan dus vast en zijn niet door de pianotechnieker aan te passen.
Hoewel de pianoconstructie de klankeigenschappen bepaalt, kan de toonvorming van uw instrument toch worden aangepast. De klank wordt namelijk niet alleen door de constructie en de snaren maar voor een groot deel ook door de hamers bepaald. Niet alleen door het soort materiaal maar ook door de manier waarop zij de snaren treffen en juiste spanning van het hamervilt. Deze parameters kan een intoneur aanpassen. Dit arbeidsproces heet intoneren.
Intoneren is aan te bevelen als u niet tevreden bent over de toon van de piano. De intoneur zorgt voor uniformiteit van toon tot toon, het wegnemen van te luide of te zachte tonen en/of een te hard, te zacht of dof geluid, het vergroten van het dynamische bereik en waar nodig het aanpassen van het geluidsontwerp. Intoneren wordt o.a. gedaan door het met één of meerdere naalden van bepaalde dikten in het hamervilt te steken. Daarmee verandert de werking van de hamerkop en het geluid van het instrument.
Intoneren is een uiterst gespecialiseerde taak die een diepgaand begrip van de akoestiek van een piano en een goed getraind gehoor vereist. Door het intonatieproces kunnen de tonen van een piano warmte, helderheid, resonantie en expressiviteit krijgen, en het is essentieel voor pianisten om optimaal te kunnen spelen en muziek van hoge kwaliteit te produceren.
Intoneur
De rol van een intoneur is om de klank en de toonkwaliteit van de piano aan te passen en te optimaliseren. Intoneurs zijn voor de uitvoering van hun werkzaamheden afhankelijk van een nauwe samenwerking met pianotechnici, deze moeten er eerst voor zorgen dat dat piano's tot in de puntjes zijn afgesteld. Samen spelen ze een cruciale rol bij het handhaven van de kwaliteit en het geluid van piano's en andere snaarinstrumenten.
De intoneur zal voor het aanpassen van de klank aandacht schenken aan elke individuele snaar en hamerkop in een piano, zodat deze de gewenste toonkwaliteit en klank heeft. Dit omvat het aanpassen van de hamerkoppen die de snaren raken, het vormen en schuren van de hamerkoppen, het reguleren van de aanraking van de hamers op de snaren, en het aanpassen van andere parameters die de klank van de piano beïnvloeden.
Niet elke piano kun je van een assepoester omtoveren in een prinses, en zelfs al heb je twee vrijwel identieke pianomodellen van dezelfde fabrikant, ook dan zijn er nog legio verschillen in klank en mogelijkheden. Het uitzoeken van de juiste piano is als het uitzoeken van de juiste wijn.
Opleiding
Het vak van intoneur is een uitstervend beroep, in Nederland noch in de rest van de wereld is hier een opleiding voor. Er bestaat niet zoiets als een MBO-opleiding tot intoneur. Intoneur kun je pas worden na het afronden van je opleiding tot pianobouwer. Vervolgens wordt je in de fabriek verder opgeleid, gebaseerd op praktische ervaring en deskundigheid. Dit betekent een aantal jaar dag in dag uit onder begeleiding bezig zijn met het leren intoneren van piano's. Omdat er slechts nog een handvol pianofabrieken in Europa met intoneurs bestaan, is het vak van intoneur zeldzaam geworden. Bovendien is er steeds meer sprake van massaproductie waarbij de toonkwaliteit en het geluidsontwerp niet meer op de eerste plaats staat.
Bij gebrek aan werkervaringsplekken in fabrieken, is het voor pianotechnici die toch iets over dit vak willen leren mogelijk om na hun opleiding, stages en aanvullende trainingen of workshops te volgen om de basisvaardigheden aan te leren. Maar hiervoor geldt net als bij het leren pianostemmen, dat leer je niet in een stage of cursus van 2 a 3 weken. Het vergt jaren van oefenen op een veelvoud aan instrumenten.
